საქართველოს ისტორიულ-გეოგრაფიული კუთხეები და მხარეები

საქართველოს ისტორიული კუთხეებისა და მხარეების არასრული ჩამონათვალი

1. აბჟუა, შუასოფელი – ახლანდელი ოჩამჩირის რაიონი. (დღევანდელი აფხაზეთი).

2. აბოცი – განაპირა ქვეყანა სამხრეთ საქართველოში (ნაწილი დღევანდელ სომხეთში, ნაწილი კი აზერბაიჯანში).

3. ჯავახეთი – დღევანდელი ასპინძის, ახალქალაქისა და ნინოწმინდის რაიონები.

4. ხუნანი – მდ. დებედისა და დღევანდელ ძეგამჩაიმდე (დღევანდელი აზერბაიჯანი).

5. ხორძენე – მდ. ჭოროხის ხეობა.

6. ხერკი – დუშეთისა და მცხეთის ტერიტორია.

7. ხევსურეთი – აღმ. საქართველოს მთიანეთში.

8. ხევი – მდ. თერგის აუზი, მოიცავს ბაიდარის, თრუსოს, დარიალისა და სნოსწყლის ხეობებს.

9. ხანდო – არაგვის ხეობის ერთ-ერთი მხარე.

10. ხადა – მთიულეთის არაგვის სათავეები (ყაზბეგის ტერიტორია, ახლანდელი დუშეთის რაიონი).

11. ჭართალეთი – მთიულეთის არაგვის შუა წელი. (ჭართლის თემის ტერიტორია, დუშეთის რაიონი).

12. ჭანეთი – მდ. რიზესწყლიდან მდ. ჭოროხის შესართავამდე (დღევანდელ თურქეთში).

13. წოფოფორი – ახლანდელი მარნეულის ტერიტორია.

14. წობენი – დაბა ჟინვალის ტერიტორია, დუშეთის რაიონი.

15. წილკანი – თეთრი არაგვის შესართავები.

16. წებელდა – ახლანდელი  გულრიფშის რაიონი.

17. წანარეთი – წანარეთის ხევი.

18. ცხავატი – ახლანდელი დუშეთის რაიონისა და დაბა ფასანაურის ტერიტორია.

19. შავშეთი – აჭარის სამხრეთი ნაწილი (დღევანდელი თურქეთი).

20. ყაზახი – ისტორიული ქვემო ქართლი (დღევანდელი აზერბაიჯანი, მდ. აღსაფის ქვემო წელი).

21. ქცია (ქურდვაჭრის ხევი) – ქვემო ქართლი, მდ. ალგეთის ხევი.

22. ქიზიყი – კახეთი, ივრისა და ალაზნის ქვემო წყლის აუზი, მდ. მტკვრის ჩრდილოეთი.

23. ქართლი – ყველაზე დიდი ისტორიულ-ეთნოგრაფიული მხარე.

24. ფხოვი – დღევ. ფშავისა და ხევსურეთის ტერიტორია.

25. ფშავი – ისტორიულ-გეოგრაფიული მხარე აღმოსავლეთ საქართველოს მთიანეთში.

26. ტაშირი – ქვემო ქართლის განაპირა მხარე (დღევანდელი სომხეთი).

27. ტაო, ტაოხი – ისტორიული მესხეთის ნაწილი (დღევანდელი თურქეთი).

28. სურები – მდ. სუფსის ზემო წელი, გურია.

29. სომხითი – სამშვილდისა და ხუნანის საერისთავოების  სახელწოდება, მდ. დებედის ქვემო დინებიდან ლოქის მთებამდე. (დღევანდელი სომხეთი).

30. სპერი – დღევანდელი ისპირის ტერიტორია, მდ.  ჭოროხის ზემო დინება (დღევანდელი თურქეთი).

31. სვანეთი – მდ. ენგურისა და ცხენისწყლის ზემოწელი და კავკასიონის ქედის სამხრეთ კალთები.

32. საჯავახო – ახლანდელი სამტრედიისა და ჩოხატაურის რაიონების მოსაზღვრე რეგიონი, საჯავახოს ქედის წინა ზოლის ტერიტორია

33. საჩინო – ქვემო იმერეთი, მდ. სულორისა ყუმურისა  ხეობები.

34. სამცხე – მესხეთის ნაწილი,  ისტორიულ-გეოგრაფიული მხარე. უწინ ეწოდებოდა ოძრხე.

35. სამურზაყანო – დღეანდელი აფხაზეთის ტერიტორია.

36. სამეგრელო – მდ. რიონის, ენგურის, ცხენისწყლისა და შავ ზღვას შორის მოქცეული ტერიტორია.

37. ჭარ-ბელაქანი, იგივე საინგილო – ჰერეთი. (დღევანდელ აზერბაიჯანში)

38. საარშიანო – შაქისა და ყაბალის მხარე (დღევანდელ აზერბაიჯანში).

39. რაჭა – მდ. რიონისა და მისი შენაკადების ტერიტორია.

40. პარხალი – ისტორიული მხარე ტაოში, მდ. ჭოროხის შუა წელის მარცხენა შენაკადის პარხალისწყლის აუზი.

41. პანკისი – მდ. ალაზნის ზემო დინების ხეობა მთა ბორბალოდან ალაზნის ვაკემდე.

42. პალაკაციო – ჯავახეთს, კოლა-არტაანისა და ყარსს შორის მდებარე ტერიტორია. (დღევანდელი თურქეთი).

43. ოკრიბა – დღევანდელი ტყიბულის რაიონი.

44. მუხურისი – ეგრისის ცენტრალური პროვინცია, მდ. რიონისა და ცხენისწყლის ცენტრალური ტერიტორია.

45. მოვაკანი – მდ. მტკვარსა და ალაზანს შორის მდებარე ტერიტორია.

46. მთიულეთი – აღმ. საქართველოს მთიანეთში, მოიცავს ამირთხევს, ხარხელთხევს, ხალდისხევსა და ჩოხელთხევს.

47. მისიანეთი – მდ. კოდორისა და მდ. კელასურის ზემო წელი, აფშილეთის ჩრდ. აღმოსავლეთი (დღევანდელი აფხაზეთი).

48. მესხეთი – მტკვრის აუზის ზემო ნაწილი (სამცხე,  ჯავახეთი, ერუშეთი, არტაანი, კოლა).

49. მაღრანდვალეთი – მდ. ლიახვის სათავე, ახლანდელი  ჯავის რაიონი.

50. ლორე – ციხე-ქალაქი ისტორიულ ტაშირში (დღევანდელი სომხეთი).

51. ლივანა – მდ. ჭოროხის ქვემო დინების ხეობა.

52. ლეჩხუმი – ახლანდელი ცაგერის რაიონი, ასევე მოიცავდა ნაწილობრივ წყალტუბოსა და ამბროლაურის რაიონებს.

53. კუხეთი – მდ. არაგვისა და მტკვრის მარცხენა სანაპირო, ჟივალიდან გარეჯამდე.

54. კოლბოფორი – გოგარენეს ნაწილი, გარდაბნის საერისთავოს ნაწილი. (დღევანდელი სომხეთი).

55. კოლა – მესხეთის ნაწილი, მტკვრის სათავეების ქვაბული (დღევანდელი თურქეთი).

56. კლარჯეთი – ისტორიული მესხეთის ნაწილი, მდ. ჭოროხის ქვემო დინებიდან შავ ზღვამდე. (დღევანდელი თურქეთი).

57. კანგარი – მდ. დებედას სათავეები, გოგარენეს უკიდურესი სამხრეთი მხარე (დღევანდელი სომხეთი).

58. კამბეჩოვანი, კამბისენე – კახეთში, მდ. ალაზნის ქვემოწელსა და მტკვარს შორის მოქცეული ტერიტორია.

59. კახეთი – მდ. ივრისა და მდ. ალაზნის აუზის ტერიტორია.

60. იმერეთი – მსხვილი პოლიტიკური ერთეული, ისტორიულ-გეოგრაფიული მხარე დასავლეთ საქართველოში. იმერეთად იწოდებოდა ლიხის ქედის დასავლეთი მხარე.

61. თუშეთი – კახეთის მთიანეთი, კავკასიონის ჩრდ. კალთები.

62. თრიალეთი – ისტორიული მხარე, მოიცავდა ქვემო ქართლის, წალკის რაიონის ტერიტორიას.

63. თორი – მესხეთის ნაწილი, ტერიტორია ტაშისკარიდან დვირამდე.

64. თორთომი – მხარე ტაოში, საქართველოს სამხრეთ დასავლეთი ნაწილი (დღევანდელი თურქეთი).

65. ზენა სოფელი – ქართლში, მდ. მტკვრის შუა წელის აუზი, ესაზღვრება არმაზის ხევი და მდ. არაგვი.

66. ზემო ქვეყანა – მხარე იმერეთში, იმერეთის სამეფოს მეორე სადროშო., ლიხის ქედის, რაჭის ქედის და აჭარა-იმერეთის ქედებს შორის მოქცეული ტერიტორია.

67. ზემო ქართლი – ქართლის ნაწილი, მტკვრის ზემოთი ტაშისკარიდან მტკვრის სათავემდე და ჭოროხის აუზის ზემო წელამდე.

68. ერწო-თიანეთი – მდ. იორის ზემო წელის ზეგანი, ახლანდელი თიანეთის რაიონი.

69. ერწო – მდ. იორის ზემო წელი, უჯარმის ციხისა და სიონის წყალსაცავს შორის მოქცეული ტერიტორია.

70. ერუშეთი – სამცხის ნაწილი,  ტერიტორია არსიანის ქედსა და ნიალის ველს შორის (დღევანდელი თურქეთი).

71. ელისენი – ჰერეთის ჩრდილო-აღმოსავლეთი, მდ. ლაზნის, ბელაქნისწყლის, გიშისწყლისა და კავკასიონის ქედს შორის მდებარე მიწები (დღევანდელი აზერბაიჯანი).

72. ეკექეირების ქვეყანა – ბიძერების ქვეყანისა და ბექირების ქვეყნის შორის მდებარე ტერიტორია, არდაშენიდან ასფოროს დერემდე (დღევანდელი თურქეთი).

73. დრილების ქვეყანა – კალკანის ქედის აღმ. ნაწილი, ტრაპეზუნტის სამხრე-აღმოსავლეთი ნაწილი (დღევანდელი თურქეთი).

74. დმანისხევი – ახლანდელი დმანისისა და  ბოლნისის რაიონები.

75. დიღმისხევი – ისტორიულ-გეოგრაფიული რეგიონი, ცენტრით – დიღომი.

76. დვალეთი – დარიალის ხეობისა და მამისონის უღელტეხილს შორის მოქცეული ტერიტორია (დღევანდელი რუსეი).

77. გუჯარეთი – ახლანდელი ბორჯომის რაიონი.

78. გურია – შავიზღვისპირა მხარე დას. საქართველოში. უნდა მომდინარეობდეს სახელიდან “გული”, რაც ეგრისის სამეფოს ცენტრალურ ნაწილში მდებარეობას უნდა ნიშნავდეს.

79. გუდამაყარი – შავი არაგვის ხეობა.

80. გოგარენე – ქვემო ქართლის სამხრეთი ნაწილი, დასახლებული იყო გუგარებით.

81. გაჩიანი – მხარე და ქალაქი და ისტორიულ ქვემო ქართლში. სავარაუდოდ დრევანდელი ქალაქ გარდაბნის ტერიტორია.

82. გაღმამხარი – იგივე საციციანო, ისტორიული მხარე ქართლში.

83. გაღმამხარი – ისტორიული მხარე კახეთში. მდ. ალაზნისა და კავკასიონის ქედს შორის მოქცეული ტერიტორია.

84. გარდმანი – მდ. შამქირჩაის ხეობა (დღევანდელი აზერბაიჯანი).

85. გარდაბანი – ქვემო ქართლის ნაწილი. ძველი ქართლის სამეფოს განაპირა პროვინცია. მოიცავდა მდ. ძეგამჩაის, თოუზჩაისა და აღსათაფჩაის აუზებს (დღევანდელი აზერბაიჯანი).

86. გარეკახეთი – მდ. ივრის შუა დინება, ერწოდან ქიზიყამდე. ახლანდელი საგარეჯოს რაიონი.

87. გაგი – ემთხვევა ძვ, გარდაბნის ტერიტორიას, ცენტრი – გაგის ციხე.

88. ბორჩალო – მანგლისის, წალკის, თეთრიწყაროს, დმანისის, მარნეულის, ბოლნისის ტერიტორია, ასევე სომხეთისა და აზერბაიჯანის მოსაზღვრე რაიონები (ნაწილი დღევანდელ სომხეთში, ნაწილი კი აზერბაიჯანში).

89. ძიდრიტების ქვეყანა – შავიზღვისპირა ზოლი, ჭოროხიდან არდეშენამდე. (დღევანდელი თურქეთი).

90. ბექირების ქვეყანა – ცხოვრობდნენ ზღვისპირა ზოლში, ასფოროს დერედან სურმენემდე (დღევანდელი თურქეთი).

91. ბასიანი – მესხეთის ნაწილი, მდ. არაქსის სათავეები (დღევანდელი თურქეთი).

92. ბამბაკი – მდ. დებედის სათავის მთიანი ხეობა (დღევანდელი სომხეთი).

93. წყალთაშუა – ქვემო ქართლში, მდ. ქციის ორივე ნაწილზე გაშლილი ველი, ახლ. ბოლნისის რაიონის სოფელ არუხლოს (ძვ. ნახიდური) აღმოსავლეთით.

94. ბაზალეთი – ისტორიული მხარე ქართლში. აქ ადამიანები ჯერ კიდევ ძველი ქვის ხანაში ცხოვრობდნენ.

95. აჭარა – შავიზღვისპირა ისტორიული კუთხე დასავლეთ საქართველოში.

96. არტაანი – ისტორიული მესხეთის მხარე, მდ. მტკვრის ზმეო დინების ორივე მხარე (დღევანდელი თურქეთი).

97. არგვეთი, მარგვი – ახლანდელი ხარაგაულის, საჩხერის, თერჯოლის, ზესტაფონის, ბაღდათის, ტყიბულისა და ჭიათურის ტერიტორია.

98. ალგეთის ხეობა ანუ მანგლისის ხევი – ქვემო ქართლის ყველაზე ჩრდილოეთით მდებარე ქვეყანა.