მორალი / ტრადიციული სექსუალური ორიენტაცია

ნარკვევიდან “მორალი – ყველა ბოროტების წყარო…”

ჩვენ ვამბობთ: “ტრადიციული სექსუალური ორიენტაცია“, მაგრამ რას ნიშნავს სიტყვა “ტრადიციული”?

სექსუალურობის აღქმის ისტორიას რომ დავაკვირდეთ სხვა და სხვა კულტურებში, დავინახავთ, რომ ტრადიციები რადიკალურად განსხვავდება ერთმანეთისაგან. მაგალითად ზოგიერთ ინდიელურ ტომს ორზე მეტი სქესის კონცეფცია ქონდა. მაგალითად, ნავახო ტომი ხუთ სოციალურ სქესს აღიარებდა:

ასაწო (asdzáán) – ფემინური ქალი

ჰასტინ (hastíín) – მასკულინური მამაკაცი

ნადლეხი (nádleehí) – “ტრანსფორმირებული”, ბიოლოგიური მდედრობითი სქესის პირი მასკულინური იდენტობით

დილბაა (dilbaa) – ფემინინური მამრობითი პირი

ნადლე (nádleehi) – ორსქესიანი ან ინტერსექსი ინდივიდები

ნავახოების რწმენით, ადამიანებს ამ გენდერულ როლებს შორის გადაადგილება ან “ტრანსფორმაცია” შეეძლოთ, როგორც ფიზიკურად, ისე სულიერად. ინდივიდის გენდერი განისაზღვრებოდა შინაგანი სულიერი ბუნებით და გამოხატვის ფორმით, და არა მხოლოდ ფიზიკური ანატომიის საფუძველზე.

ნადლეები (არაბინარული და ინტერსექს ინდივიდები) განსაკუთრებით პატივცემულნი იყვნენ ნავახო საზოგადოებაში. ისინი განიხილებოდნენ, როგორც უნიკალური სულიერი ძალის მქონე პირები და ხშირად მათ ჰქონდათ მნიშვნელოვანი სოციალური როლები ჰქონდათ მინდობილი.

ნადლე (nádleehí) ნავახო ტომის ტრადიციულ კულტურაში არის ტერმინი, რომელიც აღნიშნავს ინდივიდებს, რომლებიც თავს არ აიგივებენ მამრობით ან მდედრობით სქესთან, ან ფლობენ ორივე სქესის ფიზიკურ მახასიათებლებს (ინტერსექსი). ნადლეებს ხშირად განიხილავდნენ როგორც განსაკუთრებული სულიერი ძალის მქონე ადამიანებს და მათ მნიშვნელოვანი როლი ეკისრებოდათ ნავახო საზოგადოებაში.

ნადლეს კონცეფცია ასახავს ნავახოების რწმენას იმის შესახებ, რომ გენდერი არ არის მხოლოდ ბინარული და ბიოლოგიურად განსაზღვრული, არამედ ის შეიძლება იყოს ფლუიდური და დამოკიდებული იყოს პიროვნების სულიერ იდენტობაზე. ნადლე ინდივიდები არ შეესაბამებიან ტიპურ მამრობით ან მდედრობით გენდერულ როლებს, არამედ ასრულებენ განსხვავებულ, სპეციფიურ როლს თემში.

ნადლეებს ხშირად ჰქონდათ სპეციალური პასუხისმგებლობები და პრივილეგიები ნავახო კულტურაში. ისინი ხშირად მონაწილეობდნენ სერემონიებში, რიტუალებში და იყვნენ სულიერი ლიდერები. მათ ასევე შეეძლოთ შეესრულებინათ გარკვეული სამუშაოები და აქტივობები, რომლებიც ჩვეულებრივ მიეკუთვნებოდა კონკრეტული სქესის წარმომადგენლებს, მაგალითად ქსოვა (ქალების საქმიანობა) ან ნადირობა (მამაკაცების საქმიანობა).

ნადლე პირებს პატივს სცემდნენ მათი უნიკალური პერსპექტივის, ცოდნისა და შესაძლებლობების გამო, რომლებსაც ისინი თემს სთავაზობდნენ. მათ არსებობას ხშირად განიხილავდნენ როგორც წყალობას და ნიშანს იმისა, რომ საზოგადოება კარგად იყო დაბალანსებული და ჰარმონიული.

ნადლეს არსებობა ნავახო კულტურაში ემსახურებოდა იმის აღიარებას, რომ გენდერი და სექსუალობა შეიძლება იყოს კომპლექსური და მრავალფეროვანი. ეს მაგალითი ასევე ხაზს უსვამს იმ ფაქტს, რომ არაბინარული გენდერული იდენტობები ისტორიულად არსებობდა და პატივისცემით სარგებლობდა ზოგიერთ ტრადიციულ საზოგადოებაში, რაც ეწინააღმდეგება თანამედროვე დასავლურ აღქმას გენდერის, როგორც მკაცრად ორპოლუსიანი კონსტრუქტის შესახებ.

ნადლეებს ნავახო კულტურაში განსაკუთრებულ სულიერ ძალას მიაწერდნენ, რაც რამდენიმე ასპექტში გამოიხატებოდა:

შუამავლობა: ნადლეებს შეეძლოთ შუამავლის როლი შეესრულებინათ ფიზიკურ და სულიერ სამყაროებს შორის. მათი არაბინარული ბუნება განიხილებოდა როგორც ნიშანი იმისა, რომ მათ ჰქონდათ წვდომა უნიკალურ სულიერ ცოდნასა და გამოცდილებაზე.

სამკურნალო ძალა: ნადლეებს ხშირად მიმართავდნენ სამკურნალო რიტუალების ჩასატარებლად. მათ სჯეროდათ, რომ ნადლეებს შეეძლოთ დაავადებების განკურნება და ემოციური კეთილდღეობის ხელშეწყობა თავიანთი სულიერი კავშირების და ცოდნის წყალობით.

წინასწარმეტყველება: ზოგიერთ ნადლეს წინასწარმეტყველების ნიჭი ჰქონდა. მათ შეეძლოთ მომავლის განჭვრეტა და მნიშვნელოვანი მოვლენების წინასწარ განცდა, რაც მათ თემისთვის ფასეულ რჩევებსა და ხელმძღვანელობას უზრუნველყოფდა.

ცერემონიების წარმართვა: ნადლეები ცენტრალურ როლს თამაშობდნენ მრავალ ტრადიციულ ცერემონიასა თუ რიტუალში. მათი სულიერი ძალა და ცოდნა აუცილებელი იყო ამ მნიშვნელოვანი მოვლენების სათანადოდ ჩასატარებლად.

მამრობითი და მდედრობითი ენერგიების ბალანსი: ნადლეების უნარი, გადაელახათ გენდერული საზღვრები, განიხილებოდა როგორც მამრობითი და მდედრობითი ძალების ჰარმონიული შერწყმის გამოხატულება. ეს ბალანსი მიჩნეული იყო მნიშვნელოვნად სულიერი კეთილდღეობისა და საზოგადოების სტაბილურობისთვის.

ნადლეების მიმართ პატივისცემა და მათი აღიარება, როგორც სულიერად ძლიერი ინდივიდებისა, ხაზს უსვამს ნავახო კულტურის ღრმა კავშირს სულიერობასთან და მზაობას, ღირებულად მიიჩნიოს არატრადიციული გენდერული გამოხატვა. ეს თვალსაზრისი საინტერესოდ კონტრასტირებს თანამედროვე დასავლურ ტენდენციასთან, უგულებელყოს ან პათოლოგიად მიიჩნიოს გენდერული ნონკონფორმულობა. ნადლე პირების მაგალითი გვახსენებს, რომ ადამიანის გამოცდილებების მრავალფეროვნება შეიძლება იყოს არა პრობლემა, არამედ საზოგადოებისათვის სულიერი ძალისა და სიმდიდრის წყარო.

ნავახოების მრავალსქესიანი სისტემა მხოლოდ ერთი მაგალითია ინდიელური ტომების მრავალფეროვანი გენდერული და სექსუალური ტრადიციებიდან. ზოგიერთ სხვა ტომშიც არსებობდა მესამე, მეოთხე ან სულაც მეხუთე სქესის ცნება.

ეს მაგალითები აჩვენებს, რომ არაბინარული გენდერული იდენტობები და სექსუალობის ფართო სპექტრი ბუნებრივი და აღიარებული იყო მრავალ ტრადიციულ კულტურაში. ამან შეიძლება კითხვის ნიშნის ქვეშ დააყენოს თანამედროვე დასავლურ საზოგადოებაში გავრცელებული ორსქესიანი სისტემა და გენდერისა და სექსუალობის მიმართ უფრო ინკლუზიური და მრავალფეროვანი მიდგომის აუცილებლობა დაგვანახოს. როცა “ტრადიციებზეა” საუბარი, ერთ კულტურულ სივრცეში ჩაკეტილი ხედვა აღარ გამოდგება, რადგან მსოფლიო დღეს უკვე განათლებულია იმდენად, რომ ასეთი შეზღუდული ხედვები უკვე აშკარად არავალიდურია…

სხვა ინდიელ ტომებშიც არსებობდა მრავალფეროვანი გენდერული იდენტობები და როლები, რომლებიც განსხვავდებოდა თანამედროვე დასავლური ორსქესიანი სისტემისგან. აი რამდენიმე მაგალითი:

ლაკოტას “ვინკტე” (Lakota “Winkte”): ლაკოტას ტომში, “ვინკტე” ეწოდებოდა ინდივიდებს, რომლებიც ბიოლოგიურად მამრობითი სქესის იყვნენ, მაგრამ ითავისებდნენ ქალური გენდერული როლების ასპექტებს. ისინი ხშირად მონაწილეობდნენ ტრადიციულად ქალურ საქმიანობებში და მათ სულიერ ლიდერებად და მკურნალებად მიიჩნევდნენ.

ზუნის “ლჰამანა” (Zuni “Lhamana”): ზუნი ხალხში, “ლჰამანა” აღნიშნავდა ინდივიდებს, რომლებიც ანდროგინულად გამოიყურებოდნენ და გენდერულად ნეიტრალურ როლს ასრულებდნენ საზოგადოებაში. ისინი შეიძლება ყოფილიყვნენ ბიოლოგიურად მამრობითი ან მდედრობითი სქესის და ხშირად თავიანთ თავს განიხილავდნენ როგორც მესამე ან “მსუბუქ” სქესს.

იროკეზების “ორსულამი სქესის” ინდივიდები: იროკეზების ზოგიერთ ტომში აღიარებდნენ ხოლმე ინდივიდებს, რომლებსაც ერთდროულად ჰქონდათ როგორც მამრობითი, ისე მდედრობითი სქესის მახასიათებლები. მათ მოიხსენიებდნენ ტერმინით, რომელიც პირდაპირ ითარგმნება როგორც “ორმაგი სულის მქონე ხალხი”. ამ ადამიანებს შეეძლოთ ორივე სქესის ტანსაცმლის ტარება და როლების შესრულება.

ეს ტერმინი, “ორმაგი სული”, მოდის იროკეზულ რწმენიდან, რომ ზოგიერთ ადამიანს შესაძლოა ჰქონდეს ორი სული – ერთი მამრობითი და მეორე მდედრობითი. “ორმაგი სულის” მქონე ადამიანები არ იზღუდებოდნენ ერთი სქესისთვის განკუთვნილი საზოგადოებრივი როლებითა და მოლოდინებით, ისინი თავისუფლად გადაადგილდებოდნენ გენდერულ საზღვრებს შორის.

ეს კონცეფცია ასახავს იროკეზული კულტურის რწმენას იმის შესახებ, რომ გენდერი მჭიდროდაა დაკავშირებული ადამიანის სულთან და შინაგან არსთან. “ორმაგი სულის” იდეა აღიარებს გენდერული გამოცდილების მრავალფეროვნებას და საშუალებას აძლევს ინდივიდებს, აირჩიონ თავიანთი იდენტობა და როლი საკუთარი სულიერი შემადგენლობის მიხედვით.

“ორმაგი სული” არ უნდა აგვერიოს “ორსულ” ან “ორმაგ” სულში. ეს ტერმინი მამრობითი და მდედრობითი სულების ერთ ინდივიდში თანაარსებობას ასახავს მხოლოდ.

ოჯიბვეს “აგოკვა” (Ojibwe “Agokwa”): ოჯიბვეს ტომებში “აგოკვა” ეწოდებოდა ინდივიდებს, რომლებიც იღებდნენ საპირისპირო სქესის გენდერულ როლებს. ისინი ხშირად განსაკუთრებული ნიჭის ან სულიერი ძალის მქონედ ითვლებოდნენ.

ამ მაგალითების საერთო თემაა არაბინარული და ფლუიდური გენდერული იდენტობების აღიარება და პატივისცემა. ეს ტომები ხშირად განსაკუთრებულ სულიერ მნიშვნელობას ანიჭებდნენ ინდივიდებს, რომლებიც გენდერული ნორმების მიღმა არსებობდნენ და მათ მნიშვნელოვანი წვლილი შეჰქონდათ საზოგადოების სულიერ ცხოვრებაში.

ეს ტრადიციები კონტრასტშია თანამედროვე დასავლურ აზროვნებასთან, რომელიც ხშირად საეჭვოდ ან უარყოფითად უყურებს გენდერულ არაკონფორმულობას. ამ ინდიელი ტომების მიერ გენდერული მრავალფეროვნების მიმართ გამოვლენილი ღიაობა და პატივისცემა აჩვენებს, რომ არაბინარული გენდერული იდენტობები შეიძლება პოზიტიურად იყოს აღქმული და ღირებულიც იყოს საზოგადოებისათვის.

არაბინარული გენდერული იდენტობები და როლები არ შემოიფარგლება მხოლოდ ინდიელი ტომებით. მსოფლიოს სხვადასხვა კუთხეში არსებობს მრავალი კულტურა, რომელიც აღიარებს და პატივს სცემს გენდერის მრავალფეროვან გამოხატვას. აი რამდენიმე მაგალითი:

ჰიჯრები (სამხრეთ აზია): ჰიჯრები არიან ტრანსგენდერი ან ინტერსექსი ინდივიდები, რომლებიც ტრადიციულად აღიარებული და პატივცემულია ინდური, პაკისტანური და ბანგლადეშური კულტურების მიერ. ისინი ხშირად განიხილებიან, როგორც სულიერი ძალის მქონე პირები და მონაწილეობენ გარკვეულ რელიგიურ რიტუალებსა და ცერემონიებში.

მაჰუ (ჰავაი): ჰავაის ტრადიციულ კულტურაში, “მაჰუ” ეწოდება ინდივიდებს, რომლებიც ასრულებენ გენდერულ როლს მამაკაცურობასა და ქალურობას შორის. ისტორიულად, მაჰუ პირებს პატივისცემით ეპყრობოდნენ და მათ შეეძლოთ როგორც მამაკაცების, ისე ქალების ტრადიციული როლების შესრულება.

მუქსეები (ოახაკა, მექსიკა): საპოტეკური ხალხის ზაპოტეკურ კულტურაში “მუქსე” აღნიშნავს ინდივიდებს, რომლებიც ბიოლოგიურად მამრობითი სქესისაა, მაგრამ ასრულებენ ქალურ გენდერულ როლებს. ისინი ხშირად მონაწილეობენ ტრადიციულად ქალურ საქმიანობებში და საზოგადოებაში პატივცემულ წევრებად ითვლებიან.

ფაafafine (სამოა): სამოას კულტურაში, “ფაafafine” ეწოდება ინდივიდებს, რომლებიც ბიოლოგიურად მამრობითი სქესის არიან, მაგრამ ითავისებენ ტრადიციულად ქალურ მახასიათებლებს და საქციელს. ისინი მიღებულნი და ინტეგრირებულნი არიან სამოანურ საზოგადოებაში.

ეს მაგალითები წარმოაჩენს გენდერული იდენტობისა და გამოხატვის მრავალფეროვნებას სხვადასხვა კულტურებში მსოფლიოს გარშემო. ამ საზოგადოებებში არაბინარულ გენდერულ იდენტობებს ხშირად განსაკუთრებული სულიერი ან კულტურული მნიშვნელობა ენიჭება და მათ პატივისცემით და თანაგრძნობით ეპყრობიან.

ეს ტრადიციები აჩვენებს, რომ გენდერის აღქმა სოციალურად და კულტურულად კონსტრუირებადი და კონსტრუირებული ფენომენია, რომელიც დიდ ვარიაციას განიცდის დროსა და სივრცეში. ისინი ასევე ხაზს უსვამს გენდერული მრავალფეროვნებისადმი ღიაობისა და პატივისცემის მნიშვნელობას ნებისმიერი საზოგადოების კეთილდღეობისა და ჰარმონიისთვის.

მსოფლიოს მრავალ ტრადიციულ კულტურაში არსებობს გენდერისა და სექსუალობის არაბინარული გაგება, რაც ხშირად ღრმა სულიერ და საკრალურ მნიშვნელობას ატარებს. აი, კიდევ რამდენიმე საინტერესო მაგალითი:

ბერდაში (ბუგისი, ინდონეზია):

ბუგისის ხალხი სულავესის კუნძულზე, ინდონეზიაში, აღიარებს ხუთ გენდერს: ორი კატეგორია მამაკაცებისთვის (oroane და calalai), ორი ქალებისთვის (makunrai და calabai), და ერთი “ინტერგენდერული” ჯგუფი, ცნობილი როგორც ბისუ.

განსაკუთრებით საინტერესოა Bissu-ს როლი. ისინი მიიჩნევიან სულიერ შუამავლებად ადამიანებსა და ღმერთებს შორის და ასრულებენ მნიშვნელოვან როლს რიტუალებსა და ცერემონიებში. მათ ასევე ენდობიან ძვირფასი საკრალური ობიექტების დაცვას.

Bissu-ს შემთხვევაში, მათი გენდერული იდენტობა და გამოხატვა პირდაპირ კავშირშია მათ სულიერ ფუნქციასთან. სწორედ იმიტომ, რომ მათ თავი “შუა” გენდერად მოიაზრება, მიაჩნიათ, რომ ისინი განსაკუთრებით ახლოს არიან ღვთაებრივთან და შეუძლიათ მამრობითსა და მდედრობითს შორის შუამავლობა.

მათი ჩაცმულობა და ქცევა აერთიანებს როგორც ქალურ, ისე მამაკაცურ ელემენტებს. ისინი იცვამენ ქალების კაბებს, მაგრამ ატარებენ ტრადიციულად მამაკაცურ იარაღებსაც, როგორიცაა ხანჯალი. ხშირად გრძელი თმა აქვთ, ზოგჯერ კი – ქალური მაკიაჟი.

რიტუალებში Bissu ხშირად შედის ტრანსულ მდგომარეობაში, რომელშიც სხეულს ღმერთები “იკავებენ”. ამ პროცესში Bissu-ს გენდერული ამბივალენტურობა კრიტიკულად მნიშვნელოვანია. ის ასახავს სამყაროს ორპოლუსიანობისგან თავისუფალ, ერთიან სულიერ საწყისს.

ტვო სპირიტ (ჩრდილოეთ ამერიკის ინდიელები):

“ორი სულის” კონცეფცია გავრცელებული იყო ჩრდილოეთ ამერიკის მრავალ მკვიდრ ტომში, მათ შორის ნავახო, ლაკოტა, ოჯიბვე და სხვებში. ეს ტერმინი გულისხმობს იმას, რომ პიროვნებას ერთდროულად აქვს როგორც ქალური, ისე მამაკაცური სული.

თუმცა ზოგიერთი “ორსულიანი” ადამიანი თავს მამრობითი ან მდედრობითი სქესის წარმომადგენლად მიიჩნევდა, ხოლო სხვები კი – არცერთ ან ორივე სქესს მიკუთვნებულად, ცალსახაა, რომ მათი გამოცდილება სცილდებოდა მკაცრად ბინარული გენდერის ჩარჩოებს.

მათთვის გენდერი აუცილებლად არ იყო დაკავშირებული ფიზიკურ ან სექსუალურ მახასიათებლებთან, არამედ სულიერ ხასიათს გამოხატავდა. “ორსულიანი” ადამიანები ხშირად სულიერი ლიდერები ან მკურნალები იყვნენ, რადგან სჯეროდათ, რომ ორივე გენდერის პერსპექტივის ქონა მათ განსაკუთრებულ ცოდნასა და ძალას ანიჭებდა.

ამავდროულად, თითოეულ ტომს ჰქონდა საკუთარი რიტუალები და პრაქტიკა “ორსულიანობასთან” მიმართებაში. ზოგან ამას ბავშვობიდან ამჩნევდნენ ხოლმე, როცა ბავშვი არატიპურ გენდერულ თვისებებს ავლენდა. სხვაგან კი ზრდასრულებიც შეიძლებოდა გამხდარიყვნენ “ორსულიანი”, ვიზიის ან სულიერი გამოცდილების შედეგად.

რაც მთავარია, ინდიელი ხალხების უმრავლესობისთვის “ორსულიანობა” სრულიად ბუნებრივი ფენომენი იყო. ის ადამიანის სულის კომპლექსურობას ასახავდა და გენდერის მიღმა, სამყაროს ერთიანობასთან კავშირის განცდას ქმნიდა.

მემბერ (სასაკი, ინდონეზია):

სასაკი ხალხი ინდონეზიის ლომბოკის კუნძულზე ასევე განსხვავებულ წარმოდგენას ავითარებდა გენდერზე. გარდა ჩვეული მამაკაცებისა და ქალებისა, სასაკები აღიარებენ მესამე, “შუალედურ” გენდერს, რომელსაც “მემბერს” უწოდებენ.

Mémbe-ს წარმომადგენლები ბიოლოგიურად მამრობითი სქესისაა, მაგრამ ათავსებენ ტრადიციულად ქალურ ჩაცმულობას და ცხოვრების წესს. ისინი ცნობილი არიან თმის, მაკიაჟის და ესთეტიკის საკითხებში განსაკუთრებული ხელოვნებით. ამის გამო ისინი ხშირად ასრულებენ მნიშვნელოვან როლს ქორწილებში და სხვა ცერემონიებში.

თუმცა, Mémbe-ს ფუნქცია მხოლოდ ესთეტიკური არ არის. ისინი განიხილება, როგორც რიტუალურად “სუფთა” არსებები და მნიშვნელოვანი როლი ენიჭებათ ტრადიციულ ცერემონიებში, სადაც ისინი დასაწყის რიტუალს ატარებენ.

ამ როლის გამო, სასაკის ტომები განსაკუთრებულ პატივს სცემენ მემბერებს. თუმცა, კოლონიალიზმისა და მოდერნიზაციის გამო მათი რაოდენობა მნიშვნელოვნად შემცირდა მე-20 საუკუნეში.

ეს მაგალითები ცხადყოფს, თუ რამდენად ღრმად იყო (და ნაწილობრივ დღემდეა) შერწყმული გენდერულ-სექსუალური იდენტობების მრავალფეროვნება სულიერებასთან და საკრალურთან მსოფლიოს ტრადიციულ კულტურათა უმრავლესობაში. თანამედროვე დასავლურ და გლობალურ აზროვნებაში გაბატონებული ბინარული გენდერის ცნება მრავალი საზოგადოებისთვის უცხო და შემზღუდველია.

ამ ტრადიციების გაცნობა გვაძლევს საშუალებას, კითხვის ნიშნის ქვეშ დავაყენოთ ჩვენი კულტურული დაშვებები გენდერისა და სექსუალობის “ნორმატიულობის” შესახებ. ამავე დროს, ისინი გვიჩვენებენ ალტერნატიულ გზებს ადამიანის მრავალფეროვნების გასაგებად და დასაფასებლად – არა როგორც სოციალური გადახრისა, არამედ როგორც სულიერი სიმდიდრის გამოხატულებისა.

რას ფიქრობ ამ ყველაფრის შემდეგ? აისახა ეს ინფორმაცია რამენაირად შენს შეხედულებებზე? თუ გაინტერესებს ეს თემა, ნუ დაიზარებ კომენტარს. ერთად განვიხილოთ ეს ყველაფერი, იმისათვის, რომ გავთავისუფლდეთ დაპროგრამებულობისაგან, “ტრადიციული” ცრურწმენებისაგან და განნვითარდეთ, გავიფართოვოთ თვალსაწიერი!

წყარო: ლევან რამიშვილი